Выбары-2024: кіруючы клас замацоўвае манаполію на ўладу

Кіруючы клас навязвае электарату мабілізацыйную мадэль электаральных паводзін на неканкурэнтных выбарах. “Белая Русь” трыумфальна ўрываецца ў палітычнае жыццё краіны – 46% дэпутатаў у Палаце прадстаўнікоў і 26% у мясцовых саветах.

Улады стварылі камфортныя ўмовы для мабілізацыі лаялістаў і безальтэрнатыўнай агітацыі сярод палітычна нейтральнай аўдыторыі. Гэты сцэнар, хутчэй за ўсё, будзе базавым для правядзення прэзідэнцкіх выбараў-2025.

Ахоўнікі рэжыму дэпалітызавалі і пашырылі абсэнтэісцкія настроі сярод апанентаў жорсткімі рэпрэсіямі і блакаваннем апазіцыйных кандыдатаў на стадыі вылучэння. Кіруючы клас зрабіў істотныя мабілізацыйныя захады ў апошнія месяцы выбарчай кампаніі, калі выкрышталізаваўся падыход дэмсілаў па ігнараванні кампаніі.

Рэжым насаджае ў грамадстве постсавецкую мадэль электаральных паводзін. Моладзь, як і бюджэтнікаў, работнікаў дзяржсектара і іншых бенефіцыяраў дзяржпадтрымкі прымушаюць удзельнічаць у галасаванні рознымі спосабамі — як угаворамі, так і пагрозамі. Пры гэтым празмерная зацікаўленасць электаральнай кампаніяй, кандыдатамі і праграмамі не вітаецца. Дарэчы, як і адхіленні ад тыповых мадэляў паводзінаў на выбарчых участках. Галоўны элемент гэтай мадэлі — візіт апалітычнага выбарцы на ўчастак для галасавання, лепш за ўсё, падчас датэрміновага перыяду.

Адрозненнем ад савецкай мадэлі з’яўляецца існаванне чатырох палітычных партый (што нагадвае сітуацыю ў краінах Цэнтральнай і Усходняй Еўропы ў 1950-1980-я гг.).

Партыйнае прадстаўніцтва ў парламенце і мясцовых саветах значна павялічваецца. Гэта наўрад ці кажа пра канкурэнцыю і ідэалагічную разнастайнасць у асяроддзі кіруючага класа на фоне навязвання прапагандыстамі культу асобы Лукашэнкі. Хутчэй гэта сведчыць пра спробу розных груповак (галоўным чынам, згуртаваных вакол “Белай Русі”) падрыхтавацца да ўладнага транзіту. Адначасова ствараюцца дадатковыя механізмы легітымізацыі новай рэжымнай канструкцыі.

Наменклатура зламала супраціў Лукашэнкі, які доўгія гады стрымліваў развіццё палітычных партый — у тым ліку праўладных. У парламенце і мясцовых саветах да выбараў 2024 года пераважную большасць складалі беспартыйныя дэпутаты. Зараз ва ўсіх прадстаўнічых органах рэжыму прадстаўнікі ад “Белай Русі” занялі істотную долю месцаў, але пакуль не пераважную большасць. Варта зазначыць: прыкладна такія суадносіны дэпутатаў належалі да “Белай Русі” як грамадскага аб’яднання (якое вядзе гісторыю з 2007 года, а ў 2023 годзе нарэшце ператварылася ў партыю).

Так, у Палаце прадстаўнікоў 64% (70 са 110) новапрызначаных дэпутатаў — чальцы палітычных партый, з якіх 51 парламентар ад “Белай Русі”. У папярэднім скліканні парламента партыйцы занялі толькі 21 са 110 месцаў.

У мясцовых саветах партыйцы занялі амаль траціну вакансій – 30,4% (або 3803 з 12511 месцаў), зноў жа з безумоўным лідарствам дэпутатаў – беларусістаў (3234 чалавек). Гэта пры тым, што на мясцовых выбарах 2018 года партыйцы атрымалі толькі 457 з 18110 мандатаў.

Такім чынам, кіруючы клас працягне развіваць калектыўныя органы кіравання ў чаканні ўладнага транзіту.